Art & Culture

Γη, ένας πλανήτης-πολυποίκιλτο χαλί φυσικών εικόνων, ένα σώμα μυστηριώδες και μερικώς ανεξερεύνητο, ένα μωσαϊκό πολιτισμών που χάνονται στα βάθη άγνωστου χρόνου και οι Δελφοί το κέντρο της, ο ομφαλός που την συνδέει με τη ζωή και το σύμπαν.

Σκαρφαλωμένος στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Παρνασσού, σε αμφιθεατρική θέση, ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών αποτελεί από το 1987 Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και έχει χαρακτηρισθεί ένας από τους «Ιερούς τόπους» του κόσμου.

Ένας τόπος με πολλή ενέργεια, διαπίστωση προσωπική δική μου, αλλά και άλλων λογοτεχνών που συζητήσαμε την επίδραση που είχε πάνω μας, όταν είχαμε επισκεφθεί τους Δελφούς τον Ιούνιο 2008 στο διήμερο εκδηλώσεων για τις βραβεύσεις μας στον ΚΓ΄ λογοτεχνικό διαγωνισμό της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών. Όλοι μας είχαμε νιώσει κάτι ιδιαίτερο εκεί, σαν μια ενέργεια που αναδυόταν από τη γη και πλανιόταν στον αέρα, τα μνημεία, τους ναούς, τους βωμούς, τα αγάλματα, μας διαπότισε και κέντρισε το μυαλό, τις αισθήσεις, ολόκληρη την  ύπαρξή μας.

Περιηγήθηκα στον αρχαιολογικό χώρο κάνοντας στάση στα αναθήματα και τα μνημεία των διαφόρων πόλεων, διαβάζοντας τις αφιερώσεις τις χαραγμένες πάνω στα ιερά μάρμαρα, σφυρηλατημένα με τέχνη και έμπνευση από κάποιον τεχνίτη που δε φαντάσθηκε ότι η δουλειά και το μεράκι που απόθεσε με σεβασμό πάνω στα λαξεύματα της πέτρας θα έφερνε ρίγη συγκίνησης στους μελλοντικούς επισκέπτες θαυμάζοντας και αξιολογώντας το έργο του σε βάθος χιλιετιών.

Κάθισα να ξαποστάσω σε μια μεγάλη πέτρα, λειασμένη από τη σμυριδόπετρα του χρόνου και για όση ώρα ήμουν εκεί, με κατέλαβε ένα εξαιρετικά έντονο συναίσθημα, αλλόκοτο, δυνατό, πρωτόγνωρο και ανεξήγητο, ανάμεικτο με ευφορία, το θυμάμαι ακόμη και το ξαναζώ σε αμυδρή ένταση… μια αίσθηση ανεπαίσθητης δροσιάς με τύλιξε ολόκληρη, σαν αέρινο σάλι αγκάλιασε το κορμί και την ψυχή μου και άγγιξε κυριαρχικά, δεσποτικά το παλλόμενο μυαλό μου αιχμαλωτίζοντάς το, μια έντονη συγκίνηση με ψήγματα βουβών λυγμών που καταδύθηκαν στα βάθη της ύπαρξης πριν βγουν στην επιφάνεια, που σχεδόν με βούρκωσε και μια ενέργεια θαρρείς από την ατμόσφαιρα ζωντάνεψε ορμητικά και βασανιστικά την έμπνευσή μου, έβγαλα ευθύς το σημειωματάριό μου και ξεκίνησα να γράφω τα συναισθήματά μου εκεί, ανίκανη να κινηθώ – με τα πόδια καρφωμένα στη γη, καθισμένη ακίνητη πάνω στην πέτρα, όπου με κρατούσε αλυσοδεμένη η Πυθία στη γη της, δέσμια των χρησμών και της Κασταλίας πηγής. Έγραφα μέχρι να αποφορτιστώ λίγο, ώστε να μου επιτρέψει να κινηθώ για να σηκωθώ και να συνεχίσω την επίσκεψή μου στα υπόλοιπα μνημεία.

 

Ήταν κάτι αληθινά απίστευτο και συγκλονιστικά έντονο, το θυμάμαι με δέος, ασύλληπτο, που δεν ξανάζησα σε άλλο αρχαιολογικό χώρο και έχω επισκεφθεί αρκετούς.

Καθώς περιεργαζόμουν τα μνημεία, στις ταξιδιωτικές διαδρομές του νου έκλεινα τα μάτια και περνούσαν από μπροστά μου εικόνες των προσκυνητών που περίμεναν καρτερικά τη σειρά τους να μάθουν από την ιέρεια τα μελλούμενα κι εκείνη εκστατική, τυλιγμένη στους ατμούς να χρησμοδοτεί…

Στα αρχαία κείμενα αναφέρεται ότι ο Δίας για να βρει το κέντρο του κόσμου έστειλε δύο αετούς από τα πέρατα του σύμπαντος και αυτοί συναντήθηκαν στους Δελφούς.  

Για πολλούς αιώνες αποτελούσαν τον ιερότερο χώρο του αρχαίου κόσμου, το πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο και το σύμβολο ενότητας του αρχαίου ελληνισμού. Θεωρούσαν τους Δελφούς τον ομφαλό της Γης και έκτισαν αρκετά από τα ιερά τους σε ίση απόσταση από αυτούς. Οι Δελφοί ισαπέχουν από την Ακρόπολη των Αθηνών και τον ναό της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα (660 στάδια = περίπου 121 χλμ), από την Ακρόπολη και την Ολυμπία (660 στάδια =  περίπου 121 χλμ), από την Δωδώνη και το Δίον (1050 στάδια = περίπου 194 χλμ), βρίσκονται δε στην ίδια ευθεία με την Δωδώνη, την Αθήνα και την Δήλο. 

Σημ. 1 στάδιο = 184,454 μέτρα.

Λόγω της σπουδαιότητάς του κατά την αρχαιότητα αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς ξένων τουριστών. Η κωμόπολη των Δελφών βρίσκεται στο νομό Φωκίδας, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο, σε υψόμετρο 570 μ. με θέα τον κόλπο της Ιτέας και είναι έδρα του Δήμου Δελφών. Με την υποδομή που διαθέτει προφέρει κατάλυμα και πολλές εξυπηρετήσεις στους τουρίστες που θα επισκεφθούν τον αρχαίο τόπο. 

 

Σύμφωνα με το μύθο, στους Δελφούς υπήρχε ιερό αφιερωμένο στη θεά Γαία, το οποίο φυλασσόταν από τον γιό της, δράκοντα Πύθωνα. Ο Απόλλωνας, γιος του Δία και της Λητούς, φεύγοντας από τη γενέτειρα Δήλο έφθασε στον Παρνασσό  και μετά από σκληρή αναμέτρηση, χρησιμοποιώντας το τόξο του και ένα αναμμένο δαυλό, σκότωσε τον Πύθωνα και έγινε κύριος του τόπου, δημιουργώντας τον δικό του ναό λατρείας. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή ο Απόλλωνας μεταμορφώθηκε σε δελφίνι και οδήγησε ένα κρητικό πλοίο στην Κίρρα, επίνειο των Δελφών, καθοδηγώντας τους ναυτικούς να κτίσουν εκεί το ιερό του. 

Κυρίαρχος των Δελφών ήταν η πόλη Κρίσσα και το επίνειο Κίρρα, όπου αποβιβάζονταν οι προσκυνητές του ιερού. Όταν το 590 π.Χ., με τη βοήθεια πολλών ελληνικών πόλεων, κηρύχθηκε ο πρώτος Ιερός Πόλεμος εναντίον της Κρίσσας και η πόλη καταστράφηκε, η εξουσία περιείλθε στο ιερατείο του Μαντείου των Δελφών. Από τότε οι Δελφοί γίνονται το κέντρο της Αμφικτιονίας των ελληνικών πόλεων.

Ο αρχαιολογικός χώρος είχε κατοικηθεί από τον Μεσαίωνα και αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν πως η ευρύτερη περιοχή κατοικείτο από τους μυκηναϊκούς χρόνους, από το 1400 π.Χ., ενώ έχουν βρεθεί ίχνη τελετών λατρείας σε σπήλαιο στον Παρνασσό  που χρονολογούνται από τους νεολιθικούς χρόνους. Το 1860 περίπου ξεκίνησε η έρευνα στον αρχαιολογικό χώρο από τους Γερμανούς και από το 1891 η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή με άδεια από την ελληνική κυβέρνηση ξεκίνησε την «Μεγάλη Ανασκαφή». Ήρθαν στο φως εντυπωσιακά ευρήματα, αγάλματα, χιλιάδες επιγραφές και πολλά έργα, αναστηλώθηκαν ναοί και σημαντικά κτίσματα. 

Δέος καταλαμβάνει τον επισκέπτη καθώς ανεβαίνει προς τον αρχαιολογικό χώρο, με τους δύο απόκρημνους βράχους να δεσπόζουν στο τοπίο, τις λεγόμενες Φαιδριάδες πέτρες (αυτές που φαιδρύνουν, λάμπουν), Υάμπεια (ή Χάμπεια) και Ναυπλία (σήμερα Φλεμπούκος και Ροδινή). Τα κτίσματα βρίσκονται στην πλαγιά και έχουν μία υψομετρική διαφορά περίπου 200 μ.

 

Ανεβαίνοντας στα σμιλεμένα απ’ τους ανθρώπους και το χρόνο σκαλοπάτια ο επισκέπτης παρατηρεί εκστατικός τα θαύματα του πνεύματος των αρχαίων και της εμπνευσμένης τους δημιουργίας και στη σκέψη του τα απομεινάρια κτισμάτων, βωμών και προσφορών εξακολουθούν να έχουν την αίγλη που αφαίρεσαν οι λεηλασίες και ο χρόνος. 

Σώζονται ερείπια του ναού του Απόλλωνα και των αγαλμάτων και «θησαυρών» των διαφόρων πόλεων που αφιερώθηκαν κυρίως μετά από μεγάλες νίκες τους. Οι θησαυροί ήταν μικρά κτίρια με μορφή ναΐσκου, προσφορά διαφόρων πόλεων, στα οποία φύλαγαν τα αναθήματά τους και βρίσκονταν αριστερά και δεξιά από την Ιερά Οδό της οποίας σώζονται ίχνη. Σε καλή κατάσταση είναι ο θησαυρός των Αθηναίων που κτίσθηκε με παριανό μάρμαρο από την δεκάτη των λαφύρων μετά τη μάχη του Μαραθώνα. Οι μετώπες, τα αετώματά του και τα αναθήματα έχουν μεταφερθεί στο μουσείο. Άλλοι θησαυροί ήταν των Κερκυραίων, των Αρκάδων, του Λύσανδρου, των βασιλέων του Άργους, των Κνιδίων, των Κορινθίων, της Σικυώνος, των Σιφνίων, των Βοιωτών, των Θηβαίων, των Συρακουσίων, των Ροδίων κ.ά.

Ο ναός του Απόλλωνα, στο τέλος της Ιεράς Οδού, είναι το σημαντικότερο μνημείο του ιερού του Απόλλωνα. Σύμφωνα με το μύθο ο πρώτος ναός του Απόλλωνα ήταν κατασκευασμένος από κλαδιά δάφνης, ο δεύτερος από κερί μελισσών και φτερά, ο τρίτος από χαλκό, ενώ ο τέταρτος   πώρινος ναός καταστράφηκε σε πυρκαγιά. Ο τελευταίος ναός ξανακτίσθηκε το 370-340 π.Χ., με πανελλήνιο έρανο, από τους αρχιτέκτονες Ξενόδωρο, Αγάθωνα και Σπίνθαρο. Είναι περίπτερος δωρικού ρυθμού, με 15 κίονες στις μακρές πλευρές και 6 στις στενές. Τα αετώματα που φιλοτέχνησαν οι Αθηναίοι γλύπτες Πραξίας και Ανδροσθένης  απεικονίζουν τον Απόλλωνα με τις Μούσες και τον Διόνυσο ανάμεσα στις Μαινάδες. Στους τοίχους του πρόναου υπήρχαν χαραγμένα ρητά των επτά σοφών, όπως «γνώθι σαυτόν», «μηδέν άγαν» κ.ά. Στο ναό υπήρχαν αγάλματα και αφιερώματα προς το θεό, καθώς και οι κατάλογοι των Πυθιονικών. Στο άδυτο βρισκόταν το χρυσό άγαλμα του Απόλλωνα, ο ομφαλός και κάτω από το άδυτο ο υπόγειος θάλαμος που χρησμοδοτούσε η Πυθία. 

Αποσπάσματα των αετωμάτων και ευρήματα των ανασκαφών εκτίθενται στις δεκατέσσερις αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου των Δελφών, το οποίο κτίσθηκε το 1903 με δωρεά του ευεργέτη Α. Συγγρού και βρίσκεται δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο. Υπάρχουν ευρήματα από τους Προϊστορικούς έως τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Πολλά από τα εκθέματα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά,  η Σφίγγα των Ναξίων (570 π.Χ.) καθισμένη σε κίονα ιωνικού ρυθμού ύψους δέκα μέτρων, οι χορεύτριες της βάσης του ομφαλού καθώς και ο ομφαλός (συνολικού μήκους περίπου 13μ. σύμφωνα με τις αναρτημένες πληροφορίες – ο ομφαλός είναι καλυμμένος με «πλέξιμο» από μάλλινες κορδέλλες, το «αγρηνόν», σύμφωνα δε με το μύθο ήταν ο τάφος του δράκοντα Πύθωνα), τα υπολείμματα ασημένιου ταύρου κατασκευασμένου από φύλλα ασημιού και χρυσού, ο Ηνίοχος (χάλκινο άγαλμα ύψους 1,80 μ. που αποτελούσε μέρος μεγαλύτερου έργου μέ άρμα με τέσσερα άλογα, δωρίστηκε δε στο μαντείο από τον τύραννο της Γέλας Πολύλαζο) κ.ά.

Η Κασταλία ήταν η ιερή πηγή των Δελφών και βρισκόταν σε απόσταση 750 μ. από το ιερό. Με το νερό της εξαγνίζονταν ο ναός, οι ιερείς, η Πυθία, το προσωπικό του ιερού και οι προσκυνητές που έρχονταν να ζητήσουν χρησμό. Βρίσκεται στις υπώρειες του Παρνασσού, στη χαράδρα των Φαιδριάδων στο βράχο Υάμπεια (σήμερα Φλεμπούκος). Από εκεί ξεχύνεται στην κοιλάδα του Πλειστού (σήμερα Αρκουδόρεμα) όπου σύμφωνα με το μύθο ήταν η φωλιά του Πύθωνα. Το νερό της Κασταλίας πηγής έφθανε μέσω ενός αγωγού στην ομώνυμη κρήνη και το νερό ανάβλυζε από χάλκινες λεοντοκεφαλές. Στον βράχο που βρίσκεται η Κασταλία πηγή δημιουργήθηκαν κόγχες όπου τοποθετούσαν οι πιστοί τα αναθήματά τους στην νύμφη Κασταλία. 

Στους Δελφούς τελούνταν πολλές εορτές, όπως τα Σεπτήρια, τα Δελφίνια, τα Θαργήλεια, τα Θεοφάνεια, τα Σωτήρια για τη σωτηρία τους από τους Γαλάτες και από το 582 π.Χ. τα Πύθια, εις ανάμνησιν της νίκης του Απόλλωνα εναντίον του Πύθωνα. Τα Πύθια ήταν οι δεύτεροι σε σημασία πανελλήνιοι αγώνες μετά τους Ολυμπιακούς, τελούνταν δε κάθε τέσσερα χρόνια (τον τρίτο χρόνο κάθε Ολυμπιάδας) και περιελάμβαναν ιεροτελεστίες, μουσικούς αγώνες, γυμνικούς αγώνες ανδρών και παίδων και ιππικούς αγώνες. Έπαθλο των νικητών ήταν ένα δάφνινο στεφάνι.

Ένας χώρος διάσπαρτος με ιστορία, μύθους, αλήθειες και ελπίδες κρυμμένες στους διφορούμενους χρησμούς του μαντείου που ήταν το πιο φημισμένο της αρχαίας Ελλάδος. Ήκμασε μετά τον 7ο αι. π.Χ. όταν αναδείχθηκε κέντρο της Δελφικής Αμφικτυονίας (Αμφικτυονικής Συμμαχίας – ομοσπονδία που αποτελούσε αρχικά θρησκευτική ένωση και κατόπιν απέκτησε και πολιτική σημασία, αποτελείτο δε από δώδεκα φυλές της Θεσσαλίας και της Στερεάς). Η μεγάλη ακμή του μαντείου ήταν κυρίως την περίοδο από τον 6ο έως τον 4ο αι. π.Χ. Απεσταλμένοι πόλεων και ηγεμόνες ζητούσαν την βοήθεια του μαντείου για σπουδαία κρατικά ζητήματα αλλά και απλοί άνθρωποι για προσωπικά προβλήματα έσπευδαν στο μαντείο του οποίου οι χρησμοί εθεωρούντο οι πλέον αξιόπιστοι και πρόσφεραν με ευγνωμοσύνη λαμπρά αναθήματα. Περισσότερα από πέντε χιλιάδες έργα τέχνης υπήρχαν στους Δελφούς πριν την καταστροφή του μαντείου. Ο πλούτος αυτός και το κλέος προκάλεσαν φθόνο αλλά και έριδα για τον έλεγχο του μαντείου, με αποτέλεσμα τους Ιερούς πολέμους.

Λέγεται ότι το μαντείο έκανε καθοριστικές προβλέψεις για σημαντικά θέματα, όπως ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, η Αργοναυτική εκστρατεία, ο Τρωικός πόλεμος, η ίδρυση των ελληνικών αποικιών. 

Ανάμεσα στους πιο γνωστούς από τους χρησμούς είναι αυτοί που αφορούν την μοίρα του Οιδίποδα που σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε την μητέρα του και του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου που παραπλανήθηκε (όπως και πολλοί άλλοι) από τον διφορούμενο χρησμό του μαντείου ότι, αν διέσχιζε το ποταμό Άλυ (σύνορο Λυδικού και Μηδικού βασιλείου) για να εκστρατεύσει εναντίον του βασιλιά των Περσών Κύρου, «θα κατέλυε ένα σπουδαίο βασίλειο» και βέβαιος για τη νίκη του επετέθη εναντίον των Περσών, αλλά το βασίλειο που κατελύθη ήταν το δικό του.

Πυθία ήταν όνομα της εκάστοτε ιέρειας που έδινε χρησμούς. Συνήθως εκλεγόταν από τις ευγενικής καταγωγής παρθένες των Δελφών αλλά αργότερα το μαντείο νομοθέτησε ότι έπρεπε να είναι άνω των πενήντα ετών και άμεμπτος. Ήταν ενδεδυμένες σαν νέες εις ανάμνησιν του παλαιότερου τελετουργικού και φορούσαν χρυσά κοσμήματα.

Οι αιτούντες τον χρησμό (θεοπρόποι) έπρεπε να καθαριστούν με νερό της Κασταλίας πηγής, να πληρώσουν φόρο (το πέλανο) και να θυσιάσουν ένα ζώο στο βωμό του Απόλλωνα, στο οποίο προηγουμένως έριχναν λίγες σταγόνες νερό. Αν το ζώο σκιρτούσε, ήταν κατάλληλη μέρα για χρησμό. Κατόπιν εισέρχονταν στο ναό του Απόλλωνα στεφανωμένοι με φύλλα δάφνης, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο παραπλεύρως του μαντείου, το οποίο βρισκόταν στο άδυτο του ναού. Οι θεοπρόποι υπέβαλαν το ερώτημά τους στους ιερείς του Απόλλωνα και εκείνοι το μετέφεραν στην Πυθία. Η σειρά της μαντείας καθοριζόταν με κλήρο, πλήν αυτών που είχαν την τιμή της προμαντείας.

Η Πυθία χρησμοδοτούσε στον υπόγειο θάλαμο κάτω από το άδυτο. Έκαιγε φύλλα δάφνης στην ιερή φωτιά, έπινε το νερό της προφητικής πηγής Κασσοτίδος -το λάλον ύδωρ- που έρεε στο θάλαμο μαντείας, μασούσε φύλλα δάφνης (το προφητικό ιερό δένδρο του Απόλλωνα που βρισκόταν μέσα στο χώρο), ανέβαινε στον ιερό τρίποδα που βρισκόταν πάνω από το χάσμα του εδάφους από όπου αναδύονταν ατμοί και αναθυμιάσεις και εισπνέοντάς τους έπεφτε σε έκσταση. Οι ιερείς αποκρυπτοκραφούσαν τις άναρθρες κραυγές της μετατρέποντάς τες σε εξάμετρους στίχους (αργότερα ιαμβικούς) και έδιναν τον -περισσότερες φορές διφορούμενο- χρησμό στους ενδιαφερόμενους. Όπως έλεγε ο Ηράκλειτος, ο θεός δεν δήλωνε την αλήθεια, ούτε την έκρυβε, φανέρωνε μόνο σημάδια. Το κύρος και η αξιοπιστία των χρησμών ήταν δεδομένα, εφ’ όσον η Πυθία δεχόταν θεόπνευστες υποδείξεις και εκφωνούσε τη θεϊκή κρίση. Σύμφωνα με το μύθο, όταν στέρεψε το λάλον ύδωρ χάθηκαν και οι προφητικές δυνάμεις. 

Έρευνες του Ολλανδοαμερικανού γεωλόγου Jelle Zeilinga de Boer το 1981 και το 1995-9 έδειξαν ότι στο σημείο που βρισκόταν το χάσμα τέμνονται το ρήγμα της Κερνάς και το ρήγμα των Δελφών. Στο σημείο εκείνο υπάρχει πορώδης ασβεστόλιθος, έτσι τα υπόγεια ύδατα και αέρια που ανιχνεύθηκαν κατά τις έρευνες (μεθάνιο και αιθάνιο που έχουν ψυχοτρόπο δράση και αιθυλένιο που επηρρεάζει το νευρικό σύστημα και έχει ένα γλυκό άρωμα, όπως ακριβώς το περιέγραψε ο Πλούταρχος) έρχονται στην επιφάνεια, κυρίως μετά από σεισμική δραστηριότητα, όταν από τα συγκρουόμενα ρήγματα απελευθερώνονται αέρια από τον ασβεστόλιθο, επιβεβαιώνοντας την εκδοχή του φιλοσόφου Πλουτάρχου, ο οποίος υπήρξε μέλος του ιερατείου από το 95 μ.Χ. και πίστευε ότι οι αναθυμιάσεις έφερναν σε έκσταση την Πυθία και της έδιναν την προφητική ικανότητα.  

Καθώς το κύρος και η φήμη του μαντείου είχε εξαπλωθεί σε όλη τη Μεσόγειο και πλήθος κόσμου από τον ελλαδικό χώρο αλλά και ξένοι ηγεμόνες έρχονταν να ζητήσουν χρησμό, η Πυθία δεν επαρκούσε για να εξυπηρετήση το σύνολο των προσερχομένων, έτσι για ένα χρονικό διάστημα διορίστηκε και δεύτερη Πυθία και αργότερα ίσως και τρίτη βοηθητική.

Η Πυθία χρησμοδοτούσε μια φορά το χρόνο, στην επέτειο της γέννησης του Απόλλωνα, στις 7 του δελφικού μήνα Βύσιου (τέλη Φεβρουαρίου-αρχές Μαρτίου), αλλά αργότερα προφήτευε την έβδομη ημέρα κάθε μήνα, εκτός από τους χειμερινούς που ο Απόλλωνας ταξίδευε στη μυθική χώρα των Υπερβορείων (πιθανόν κοιλάδα των Τεμπών) για να καθαρθεί από τον φόνο του Πύθωνα.

Παλαιότερα οι χρησμοί δίδονταν από κάποιον βράχο, γνωστό σαν βράχο της Σιβύλλης (υπήρξε η πρώτη μάντις), ο βράχος δε αυτός υπάρχει στον αρχαιολογικό χώρο.

Η παρακμή του μαντείου επήλθε από τον 3ο αι. π.Χ. και μετά, με το ρεύμα του ορθολογισμού, όταν άρχισε να αμφισβητείται η ορθότητα των χρησμών. Περίπου τον 2ο αι. π.Χ. το επισκέφθηκε ο Παυσανίας και πολλές από τις πληροφορίες που έχουμε οφείλονται στην λεπτομερή από αυτόν καταγραφή των κτισμάτων, επιγραφών και γλυπτών. Το 394 μ.Χ., όταν απαγορεύθηκε η αρχαία θυσία και λατρεία, σταμάτησε οριστικά η λειτουργία του μαντείου με διάταγμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄  και την ίδια χρονιά καταργήθηκαν και οι αγώνες των Πυθίων. Με την πάροδο του χρόνου το ιερό επικαλύφθηκε με χώμα και βράχους από τις κατολισθήσεις και λόγω σεισμών και πολύ αργότερα δημιουργήθηκε το χωριό Καστρί πάνω στα θαμμένα ερείπια. Με την επικράτηση του χριστιανισμού οι Δελφοί γίνονται έδρα επισκοπής και κτίζονται εκκλησίες στην περιοχή.

Οι Δελφοί επηρέασαν την Ελλάδα, την εκπαίδευση, τη λογοτεχνία, την τέχνη, το εμπόριο και τον αποικισμό, καθώς ήταν πανελλήνιο θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο και έδρα των Αμφικτιονιών. 

Ο ιερός χώρος των Δελφών ενέπνευσε τον ποιητή Άγγελο Σικελιανό και την σύζυγό του Εύα, οι οποίοι προσπάθησαν να αναβιώσουν την δελφική ιδέα, για να ξαναγίνουν οι Δελφοί «ομφαλός της γης», κέντρο μιας παγκόσμιας αμφικτιονίας. Πίστευε πως μέσα από την αναβίωσή του το πνεύμα του αρχαίου ελληνισμού θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση της ενότητας του παγκόσμιου πνεύματος, που θα οδηγούσε την ανθρωπότητα σε ψυχική και πνευματική λύτρωση.

Με αυτό το όραμα διοργάνωσαν τις Δελφικές Εορτές το 1927 και το 1930 και παρουσίασαν παραστάσεις αρχαίου δράματος. Οι Πρώτες Δελφικές Εορτές έγιναν στις 9-10 Μαίου 1927 και περιλάμβαναν παράσταση του «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου στο αρχαίο Θέατρο, αγώνες στο αρχαίο Στάδιο, έκθεση λαϊκής χειροτεχνίας και συναυλία βυζαντινής μουσικής, όπως αναφέρεται στην αφίσα της εποχής που υπάρχει στον πάνω όροφο του Μουσείου Δελφικών Εορτών Άγγελου και Εύας Σικελιανού. Για τη δραστηριότητά τους αυτή το ζεύγος Σικελιανού τιμήθηκε με το αργυρό μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών

Τις δαπάνες των Πρώτων Δελφικών Εορτών κατέβαλε εξ ολοκλήρου το ζεύγος Σικελιανού, ενώ στις Δεύτερες Δελφικές Εορτές του 1930 υπήρχαν και χορηγοί. Στο πρόγραμμα των Δεύτερων Δελφικών Εορτών περιλαμβανόταν εκτός από τον «Προμηθέα Δεσμώτη» και παράσταση των «Ικέτιδων» του Αισχύλου, ενώ υπήρξε και ένα ανεπίσημο πρόγραμμα παραστάσεων για το πιο λαϊκό κοινό. 

Τις ενδυμασίες των ηθοποιών είχε υφάνει η ίδια η Εύα Σικελιανού στον αργαλειό που βρίσκεται στο μουσείο, δίπλα στο πιάνο. Σε άλλες αίθουσες του μουσείου υπάρχουν φωτογραφίες από τις παραστάσεις αλλά και προσωπικές φωτογραφίες, τα ενδύματα των παραστάσεων, προσωπικά είδη, πολύτιμα χειρόγραφα του Σικελιανού καθώς και μέρος της αλληλογραφίας του. Το πέτρινο σπίτι-μουσείο βρίσκεται λίγο πιο ψηλά από τον Πλάτανο, το κέντρο των Δελφών, σε επιβλητικό τοπίο με πανέμορφη θέα.

Παρά τη λαμπρή τους επιτυχία οι Δελφικές Εορτές δεν συνεχίστηκαν  και παρ’ όλο που οι προσπάθειες της Εύας να πετύχει οικονομική ενίσχυση από το κράτος για τη συνέχιση των Δελφικών Εορτών απέβησαν άκαρπες, έως το τέλος της ζωής της εξακολουθούσε να ελπίζει στην αναβίωση των Δελφικών Εορτών. 

Στέλλα Λεοντιάδου
Φωτογραφίες προσωπικό αρχείο Στέλλας Λεοντιάδου

Περίληψη

Ο ανθρωπομορφισμός των θεών, δηλαδή η απεικόνιση των θεών με μορφή ανθρώπινη, είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της ομηρικής αλλά και της μεταγενέστερης θρησκείας των Ελλήνων. Ο ομηρικός άνθρωπος έπλασε τους θεούς του κατ’ εικόνα και ομοίωσή του. Τούς έδωσε όλες τις δικές του αρετές, αλλά και τους φόρτωσε με όλες τις αδυναμίες και τα πάθη του: την αδικία, το μίσος, τη ζήλια. Ουσιαστικά, σε δύο μόνο στοιχεία διαφέρουν οι θεοί από τους ανθρώπους: α) είναι αθάνατοι και β) είναι δυνατοί και ωραίοι. Οι θεοί είναι πλασμένοι από τον Όμηρο κατά τον ανθρώπινο τύπο, γιατί η τάση της ελληνικής σκέψης είναι ανθρωποκεντρική. Ο ανθρωπομορφισμός διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: τον εξωτερικό ή μορφικό και τον εσωτερικό ή ψυχικό.
Η απεικόνιση των θεών με ανθρώπινη μορφή ποτέ δεν παρέσυρε τον ομηρικό άνθρωπο στην υπεροψία. Ο ομηρικός άνθρωπος γνώριζε και είχε συνειδητοποιήσει ότι  η καταπάτηση της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στο θείο και στο ανθρώπινο οδηγεί στην ύβρη και την αλαζονεία. Οι βασιλείς και οι ήρωες έγιναν ισόθεοι αλλά ποτέ θεοί.  Κράτησε, λοιπόν, ο ομηρικός άνθρωπος την αίσθηση του μέτρου.  

Λέξεις κλειδιά: θεοί, ανθρωπομορφισμός, ομηρικά έπη.

Εισαγωγή

Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν τους θεούς τους παρόμοιους στη μορφή και τη συμπεριφορά με τους ανθρώπους. Έδιναν στις θεϊκές δυνάμεις “μια καλοσχεδιασμένη ατομική μορφή και μια εντελώς ανθρώπινη πλευρά” [Vernant (1989), 131], δηλαδή ένα συγκεκριμένο προσωπείο με σταθερά χαρακτηριστικά (π.χ. ο Ήφαιστος χωλός, η Αθηνά σοφή, κ.λπ.). Αυτό το ιδεολογικό στοιχείο ονομάζεται (θεϊκός) ανθρωπομορφισμός.

Οι θεοί στον Όμηρο

Στα ομηρικά έπη  οι θεοί παρουσιάζονται με ανθρώπινες συνήθειες και διακατέχονται από συναισθήματα: συμπαθούν και θλίβονται, όπως η Αθηνά που ομολογεί στο Δία στην α ραψωδία ότι «για τον Oδυσσέα φλέγεται η καρδιά μου» (α, 56), αλλά και οργίζονται και αγανακτούν, όπως ο Ποσειδώνας που «χολώθηκε βαριά» (ε, 314), όταν είδε τον Οδυσσέα να φεύγει από το νησί της Καλυψώς. Κυριεύονται, επίσης, από τα ίδια πάθη (ζήλεια, φθόνος, έρωτας) που ταλαιπωρούν και τους θνητούς.

Στην  Οδύσσεια, στη ραψωδία ε, η Καλυψώ δρα όπως μια οποιαδήποτε θνητή ερωτευμένη γυναίκα: είναι αφοσιωμένη σ’ εκείνον που αγαπά, στον Οδυσσέα, τον φροντίζει, τον περιποιείται,  θέλει να τον κάνει αθάνατο και να τον έχει για πάντα κοντά της. Φτάνει μάλιστα σε σημείο αυτή, μία θεά, να νιώσει ανασφάλεια και ζήλεια και να συγκρίνει τον εαυτό της με τη θνητή σύζυγο του Οδυσσέα.

Στην Ιλιάδα, οι θεοί χωρίζονται  σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Τους Αχαιούς υποστηρίζει η Αθηνά, ο Ήφαιστος, η Ήρα, ο Ποσειδώνας και ο Ερμής, ενώ τους Τρώες ο Απόλλωνας, ο Άρης, η Άρτεμη και η Αφροδίτη. Ο Δίας κρατάει κάποια απόσταση και ο Όμηρος τον αξιοποιεί κατά βούληση, χωρίς να τον ταυτίζει με μια παράταξη. Ενεργούν κινημένοι πιο πολύ από τα προσωπικά τους συναισθήματα και λιγότερο με βάση το δίκαιο (ανθρωπομορφισμός). Π.χ. η Ήρα και η Αθηνά μισούν τους Τρώες, γιατί ο Πάρης δεν τους έδωσε το μήλο της ομορφιάς.  Ο Απόλλωνας στη ραψωδία Α αποδεκατίζει με αρρώστια το στρατό των Αχαιών από οργή και στη ραψωδία Π με τρόπο ύπουλο αποδυναμώνει τον Πάτροκλο για να προστατέψει τους Τρώες. 

Βλέπουμε ότι οι  ομηρικοί θεοί σκέφτονται, αισθάνονται και ενεργούν, όπως οι άνθρωποι, αλλά σε ανώτερο βαθμό δύναμης και σοφίας. Αυτό που τους διαφοροποιεί από τους ανθρώπους είναι η τροφή τους, η αμβροσία, [η λέξη προέρχεται από το στερητ. α και τη λέξη βροτός που σημαίνει θνητός, άρα: αμβροτος = αθάνατος] και το νέκταρ, το ποτό τους, τα οποία τους εξασφαλίζουν υπερφυσικές ικανότητες, για παράδειγμα στον τρόπο με τον οποίο ταξίδευαν, όπως συμβαίνει στην α ραψωδία με την Αθηνά που «ακροπατώντας τις κορφές του Ολύμπου βρέθηκε μεμιάς στον δήμο της Ιθάκης» (α, 115-116) και τον Ερμή στην ε ραψωδία που «πετώντας έφτασε το απόμακρο νησί» (ε, 64) της Καλυψώς. Ουσιαστικά οι θεοί διαφέρουν από τους ανθρώπους στο ότι είναι αθάνατοι. Παρά αυτήν τη βασική διαφορά η κοινωνία των θεών ήταν μια αναπαράσταση της ανθρώπινης κοινωνίας της ομηρικής εποχής.

 Λόγω αυτής της ιδιότητας, οι θεοί μπορούν να επικοινωνήσουν με τους θνητούς:

α) παίρνοντας μια συγκεκριμένη ανθρώπινη μορφή (μεταμόρφωση), όπως η θεά Αθηνά μεταμορφώνεται στην α ραψωδία σε Μέντη (α, 118-119) προκειμένου να εμφανιστεί στον Τηλέμαχο και να τον συμβουλεύσει,

β) με την πραγματική τους μορφή (θεϊκή επιφάνεια), όπως συμβαίνει στην Ιλιάδα με την εμφάνιση της Αθηνάς στον Αχιλλέα προκειμένου να τον συγκρατήσει και να μην σκοτώσει από το θυμό του τον Αγαμέμνονα (Α, 194-200),

γ) ή να παρέμβουν στα ανθρώπινα δρώμενα, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί (αθέατη θεϊκή βοήθεια).

Στην Οδύσσεια, στη ραψωδία π μόλις ο χοιροβοσκός Εύμαιος αναχωρεί από την καλύβα και αφήνει μόνους τον Οδυσσέα με τον Τηλέμαχο, η Αθηνά χωρίς να γίνεται αντιληπτή από τον Τηλέμαχο, συμβουλεύει τον Οδυσσέα να αποκαλύψει την ταυτότητά του στον Τηλέμαχο, ώστε να σχεδιάσουν μαζί το φόνο των μνηστήρων. Έτσι, η θεά:

«Χωρίς καιρό νά χάσει, ζύγωσε, κι είχε την όψη πάρει
γυναίκας όμορφης, τρανόκορμης, πιδέξιας ανυφάντρας.
Όξω στην πόρτα αντίκρυ εστάθηκε, για να τη δει ο Οδυσσέας,
μα δεν την ένιωσε ο Τηλέμαχος κι ουδέ την είδε ομπρός του,
τι οι αθάνατοι δε φανερώνουνται στου καθενός τα μάτια».

Εδώ έχουμε την περίπτωση που ένας θεός (Αθηνά) την ίδια στιγμή μεταμορφώνεται και συνομιλεί με έναν θνητό (Οδυσσέας) χωρίς να γίνεται αντιληπτός από έναν άλλο (Τηλέμαχος) που βρίσκεται στο ίδιο μέρος ταυτόχρονα.

 Θα ολοκληρώσουμε με ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα υπερβολικής οικειότητας μεταξύ μιας θεότητας και ενός θνητού-πιστού από την αρχαία ελληνική γραμματεία: ο Ιππόλυτος, ο γιος του Θησέα, δείχνει υπερβολική αφοσίωση στη θεά Άρτεμη, αφοσίωση που εξελίσσεται σε ένα προσωπικό δεσμό αγάπης. Η Άρτεμις παρόλο που είναι αόρατη, βρίσκεται πάντα στο πλευρό του και ο νέος ακούει τη φωνή της και της μιλά [Ευριπίδη, Ιππόλυτος, 84-85]. Στο τέλος, όμως, της τραγωδίας ο Ιππόλυτος θα πεθάνει μόνος και αβοήθητος, γιατί η θεότητα δεν γίνεται να συμμετέχει στον πόνο και το θάνατο, δεν της “επιτρέπεται” να στενοχωριέται. Φαίνεται, τελικά, ότι όσο κι αν προσπάθησε ο αρχαίος Έλληνας να νιώσει κοντά του τους θεούς του, οι ελληνικοί θεοί παραμένουν προσωποποιημένες Δυνάμεις [Vernant (1989), 140] και όχι πρόσωπα, με τα οποία μπορεί ο πιστός να αναπτύξει σχέσεις.

Ακόμα μία φορά στην αρχαία Ελλάδα η λογική εξήγηση επικρατούσε της συναισθηματικής ανάγκης.

Μητροπούλου Σμαραγδή

Αναφορές

1. Dillon M. (2019). Gods in Ancient Greece and Rome. Ανακτήθηκε από  https://oxfordre.com/
2. Lesky A. (1985).  Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας,  Θεσσαλονίκη: εκδ. Κυριακίδη.
3. Ομήρου Ιλιάδα (μετάφραση Καζαντζάκης Ι., – Κακριδής Θ.),   Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανώλη Τριανταφυλλίδη
4. Ομήρου Οδύσσεια (μετάφραση Καζαντζάκης Ι., – Κακριδής Θ.),   Αθήνα: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανώλη Τριανταφυλλίδη
5. Vernant Jean-Pierre (1989).  Μύθος και Λόγος στην Αρχαία Ελλάδα, (μετάφραση: Γεωργούδη Στέλλα), Αθήνα: εκδ. Δαίδαλος (Ζαχαρόπουλος Ι.)

 

Elisa Mascia, a dynamic cultural leader, poet, and artist, has long been a force in the world of arts and literature. Born in Santa Croce di Magliano (Cb) in 1956, she currently resides in San Giuliano di Puglia, Molise, Italy, where her remarkable journey in literature and cultural advocacy began. Over the years, she has seamlessly blended her artistic talents with an unwavering dedication to promoting cross-cultural understanding and the universal values of peace and humanity.

A retired teacher, Mascia has dedicated her life to both education and the arts. As a poet, writer, declaimer, and cultural manager, she has participated in numerous national and international poetry competitions, consistently earning accolades, honors, and awards. Her poetic works, which resonate with deep emotion and clarity, have garnered her certificates of participation, merits, and honorable mentions throughout her career.

In 2019, her first poetic collection, La Grattugia della Luna, was published by “L’inedito Letterario,” marking a pivotal moment in her literary career. She also contributed a Sylloge of ten poems to the prestigious Histonium Prize the same year. These ten poems, inspired by the evocative paintings of Erminio Girardo, served as a testament to her ability to weave imagery and verse in a way that captivates and moves her readers. Girardo, an esteemed artist and poet, acted as a mentor, imparting valuable lessons that forever shaped Mascia’s development as a poet and writer.

Mascia’s work goes beyond poetry—she is an advocate for the translation and sharing of diverse literary voices. She has translated the works of renowned poet NilavroNill Shoovro and played a crucial role in bringing the works of Indian poet Asoke Kumar Mitra to an Italian-speaking audience with the translation and publication of his collection Savage Wind in 2019.

Her deep commitment to the global literary community is evidenced by her active participation in several anthologies and monthly issues of OPA Poets, as well as her membership in WikiPoesia since February 2020. She holds the prestigious title of Citizen of the Republic of Poets and is a Dame of the Order of Dante Alighieri, two significant honors that recognize her contributions to the literary world.

Elisa Mascia is not only a prolific writer but also a powerful voice in broadcasting. She is the presenter of the widely followed program En Alas del Fénix, where she collaborates with Radio Krysol Internazionale, declaiming her own poems alongside works of other poets in both Italian and Castellano. Since 2021, she has also been the creator, organizer, and presenter of the program Sentieri di Vita, another well-received program broadcast on the same radio platform.

Her work in theater is equally impressive. Mascia has been the voice for the acclaimed project A Voice of the Dark – Theater in the Dark since 2019, working with Pietro La Barbera to bring life to this unique theatrical experience. Continuing her collaboration with La Barbera, she co-hosts a bilingual program, In Search of True Beauty, blending Italian and Spanish, further expanding her influence across linguistic and cultural boundaries.

Mascia’s dedication to art extends into her visual talents. She draws and paints, studying under the guidance of Argentine Master ceramist and sculptor Ángel Guiñazu. Her deep commitment to peace is also reflected in her recognition by the Movimiento Pacis Nuntii in Argentina, which awarded her both the Universal Flag of Peace and the title of Herald and Builder of Universal Peace. Moreover, her appointment as a Lady of the Rainbow by Professor Teresa Gentile further underscores her role as a figure of peace and unity in the international arts community.

As a key Coordinator for the Panorama International Arts and Literature Festival (PIAF) from 2022 through 2024, Elisa Mascia has become an indispensable supporter of Writers Capital International Foundation. Her unwavering commitment to the festival and its mission has led to her taking on several important roles, including that of a cultural ambassador. During PIAF 2024, Mascia presented an extraordinary theatrical play, demonstrating her multifaceted talents and passion for cultural dialogue through performance arts.

In addition to her significant contributions to PIAF, Mascia has also been a leader in the Biennial Hagiography Iconography International under the Writers Capital International Foundation. Her participation in the Albap Academy as Italy Coordinator and Communications Councillor further cements her influence in the global cultural landscape.

Beyond her work in poetry, broadcasting, and art, Mascia is an active contributor to numerous international literary platforms. She has written over 600 articles for the online newspaper Alessandria Today and Alessandria Online, demonstrating her versatility and expertise as a journalist. Mascia’s collaboration with notable poets, including Fabio Petrilli, and her work with the Nicaraguan periodical Carlos Javier Jarquin, reflect her wide-reaching literary involvement. As an editor at Writers Edition, the online magazine of Writers Capital International Foundation, she continues to influence and nurture new literary voices.

In July 2023, Elisa Mascia published Melodia d’amore, her latest collection of poems. This work, like much of her previous writing, is deeply rooted in themes of love, humanity, and the search for beauty in the human experience. Her creativity knows no bounds, as she continues to break barriers, promote peace, and inspire countless others through her work in both the literary and visual arts.

With a career spanning multiple decades and a legacy that touches continents, Elisa Mascia stands as a beacon of creativity, peace, and cultural enrichment. Her work with Writers Capital International Foundation and the Panorama International Arts and Literature Festival ensures that her influence on the global arts scene will be felt for generations to come.

Babu Kolappalli, a distinguished artist from Kerala, India, has made a remarkable contribution to the world of textile art through his mastery of passementerie—a specialized craft of creating intricate tassels, trims, and ornamental braids. With a deep-rooted connection to traditional handweaving and an unwavering commitment to sustainability, Babu’s work stands as a testament to the enduring beauty and significance of handmade artistry in an increasingly mechanized world.

Early Life and Artistic Journey

Born and raised in Kerala, Babu Kolappalli’s journey into the world of textile art began during his formative years in school. Surrounded by the lush landscapes and vibrant culture of Kerala, he found inspiration in the natural beauty that abounded around him. It was during this time that he was introduced to the intricate art of passementerie, which sparked a lifelong passion for handweaving and textile craftsmanship. Babu’s early fascination with the textures, patterns, and colors of natural fibers laid the foundation for his future as an artist dedicated to the slow, intentional creation of tactilely engaging works.

Craftsmanship and Artistic Practice

Babu Kolappalli’s artistic practice is characterized by an elegant fusion of traditional handweaving techniques and contemporary aesthetics. His works are meticulously crafted using a variety of materials, including wool, silk, cotton, jute, and recycled fibers. Each piece reflects a deep respect for the environment, as Babu emphasizes the importance of sustainability in his art. By choosing to work with natural and recycled materials, he not only celebrates the intrinsic beauty of these fibers but also advocates for sustainable practices within the global textile industry.

The process of creating each piece is slow and deliberate, with Babu infusing his work with a sense of intentionality that honors the craftsmanship of generations past. His approach to textile art is one that values the journey as much as the destination; every tassel, trim, and weave is a tribute to the artistry and skill involved in its creation.

“My work is a celebration of slow, intentional craft,” Babu states. “In a fast-paced world, I aim to create pieces that not only reflect the beauty of the natural world but also remind us of the significance of handmade artistry. Every tassel, trim, and weave is a tribute to the process itself, not just the final product. It’s my way of preserving traditional craftsmanship while exploring new intersections of texture and sustainability.”

Influences and Inspirations

Babu’s work is deeply influenced by the natural world and the legacy of master artisans such as Wendy Cushing and Sevinch Deman. These artists, known for their ability to transform traditional craft into contemporary design, have played a pivotal role in shaping Babu’s approach to fiber art. Drawing from their innovative practices, Babu has developed a unique style that blends the richness of traditional techniques with the boldness of modern design.

Notable Works and Exhibitions

Babu Kolappalli’s works are celebrated for their intricate detailing and use of vibrant, natural colors. His ability to transform fibers into visually compelling art has garnered attention both in India and internationally. His pieces, often displayed in exhibitions and galleries, stand out for their rich textures and dynamic compositions that evoke a deep connection to the natural world.

Throughout his career, Babu has collaborated with local artisans and international designers, bringing his expertise in passementerie and textile art to a global stage. These collaborations have allowed him to expand his artistic influence while also fostering a greater appreciation for traditional crafts in contemporary design.

Legacy and Future Endeavors

As Babu Kolappalli continues to expand his presence internationally, his work remains a powerful reminder of the beauty and importance of handmade art in our modern world. His dedication to preserving traditional craftsmanship while exploring new creative possibilities ensures that his art will continue to inspire and resonate with audiences around the globe.

Through his work, Babu not only celebrates the artistry of handweaving and passementerie but also champions a sustainable approach to textile art—one that honors the environment and the rich cultural heritage of India. His journey as an artist is a testament to the enduring power of slow, intentional creation, and his contributions to the world of textile art will undoubtedly leave a lasting legacy for future generations.

Ivonne Sánchez-Barea, a distinguished poet and artist of Spanish and Colombian descent, was born in New York but has spent much of her life immersed in the vibrant cultural landscape of Spain. With a rich heritage and a multifaceted career, she has established herself as a significant figure in both the literary and artistic worlds.

Her academic journey in art began in Madrid, Spain, where she honed her skills and developed a deep appreciation for creative expression. This foundation paved the way for her to become an influential voice in various international literary, cultural, humanitarian, and environmental organizations. Her leadership and representation in these organizations have been instrumental in fostering cross-cultural dialogue and promoting humanitarian values through art and literature.

Sánchez-Barea’s commitment to cultural enrichment is evident in her participation in numerous international poetry festivals, where she has shared her work and collaborated with poets from around the globe. Until 2022, she was actively involved in organizing cultural and poetic events, demonstrating her dedication to creating platforms for artistic expression and community engagement. Notably, in 2014, she played a pivotal role in the inclusion of Granada City in the Creative Cities Network by UNESCO, a testament to her influence and advocacy for cultural development.

As a prolific writer, Ivonne Sánchez-Barea has published fifty-two books, encompassing essays and poetry that have been compiled and included in national and international anthologies. Her literary works have been featured in a variety of cultural, literary, and scientific magazines, showcasing the breadth and depth of her intellectual and creative endeavors.

Her artistic achievements extend beyond the written word. Sánchez-Barea has held numerous art exhibitions in prestigious international museums and cultural centers. Her work has been displayed in places such as the Modern Art Museum in Guatemala and the Art Event Lille in France. In Spain, her art has graced the Cultural Center Carmen Jimenez, where a retrospective show spanning from 1962 to 2022 featured 107 of her art pieces. This extensive exhibition highlighted the evolution and impact of her artistic journey. Most recently, in 2023, her works were showcased at the Contemporary Art Museum in Jaen, further solidifying her status as a prominent artist.

Ivonne Sánchez-Barea’s dual talents in poetry and visual arts create a powerful synergy that resonates in the cultural and artistic communities. Her work, deeply rooted in her diverse heritage and enriched by her extensive experiences, continues to inspire and influence both contemporaries and future generations. As an artist who bridges multiple disciplines and cultures, she exemplifies the transformative power of creativity and the enduring impact of art in fostering understanding and unity across the world.

Kostas Nousias, born on April 5, 1962, in Agiioi Saranda, is a distinguished musician and poet whose creative journey intricately weaves together the realms of music and literature. A graduate of the Music Academy, Nousias holds diplomas in Bassoon and Saxophone, complemented by advanced studies in music theory. His diverse musical expertise is reflected in his prolific output, which spans numerous genres and forms.

Nousias’s contribution to the musical world is marked by his extensive work in composing songs, hymns, and oratorios. Over the years, he has released eight CDs featuring settings of poems by celebrated poets including C.P. Cavafy, C.P. Palamas, P. Tserkezis, M. Lekkas, S. Leontiadou, Mirella Kalantzi, Dina Milou, and Vera Klareva. His compositions also include settings of works by K. Krystallis, Irene Doura-Kavadia, Yiannis Kontos, and others. The depth and versatility of his music have been widely recognized, with his compositions being broadcast by Greek National radio, ERT, and performed in various venues across Bulgaria, Turkey, and Albania.

In addition to his musical achievements, Nousias has made significant contributions to the literary world. He founded and directed the newspaper “Free VOICE” and was a contributor to “People’s Tribune,” platforms that reflected his engagement with both cultural and social issues. His work has earned him several prestigious awards, including the APOLLO Award in 2019 from the World C.P. Cavafy Competition. He has also been honored with a medal from the UNESCO Club for Arts, Literature, and Sciences of Greece. In 2021, the World Poets Forum recognized him as an Ambassador of Peace, underscoring his impact on promoting harmony through his art.

Nousias is also a prominent figure in the artistic community, serving as the president of the Union of Artists V.I. EKAΒI and as the special secretary of the UNESCO Club of Greece. His dedication to the arts extends to education, where he imparts his knowledge and passion as a teacher at a Music Junior High School-High School in Athens.

In the realm of poetry, Nousias has published several influential collections, including Legendary Symphony (ENVI Edition), Freedom Street (Odos Panos Editions), The Trilogy of My Homeland (ARGJIRO & NIKAS Editions), and Opportunity (translated into Bulgarian, Sofia). His other notable works include Fingerprints (24grammata Editions), Veliachovo in the Embrace of Mountains and Myths (Elikranon Editions), and upcoming collections such as Anthology of Contemporary Northern Epirote Poetry and Don’t Be Afraid of Love! (to be published in Albanian). These works reflect his deep engagement with themes of identity, history, and cultural heritage.

Nousias’s poetic contributions extend beyond Greek borders, with translations of Greek and Albanian poets and his own poems appearing in Bulgarian, Russian, and Albanian publications. His work has been featured in anthologies such as 11 Balkan Poets (Braila, Romania, 2011), the European Writers’ Association edition, and various other significant collections.

Kostas Nousias’s multifaceted career as a musician, poet, and educator continues to inspire and influence the artistic landscape, making him a notable figure in both the Greek and international cultural spheres. His commitment to blending musical and literary forms exemplifies his dedication to enriching the global arts community with his unique vision and talent.

The ancient Greeks expressed their view of the origin and nature of the world through their mythology. It referred to the lives and activities of the deities, heroes, and mythological creatures as well as the origins and significance of the ancient Greeks’ cult and ritual practices.

Morpheus (Greek: Μορφέας) is one such mythological figure. His name means ‘Fashioner’, from the Greek ‘μορφή’, meaning ‘form, shape’. He is the god of sleep and dreams; a god associated with a third of our life. He appears in dreams in human form bearing messages from the gods as well as appearing to the Olympian gods. He is the son of Hypnos (Greek: Ύπνος – God of Sleep) and Pasithea (Greek: – Goddess of relaxation and rest). His grandmother was Nyx (Greek: Νυξ) the fearsome deity of Night. His uncle was Thanatos (Greek: Θάνατος), the god of death. Only the Olympian Gods could visit Morpheus and his family in the land of dreams.

His brothers were Icelus (meaning ‘like’), who made the dreams seem real; Phobetor was responsible for phobic or terrifying dreams, and Phantasus created fantastic and surreal dreams. Morpheus was their leader, and he alone was able to oversee the dreams of Gods, kings, and heroes. This is what set him apart from his brothers. They emerged each night like a flock of bats from Erebos, their cavernous home, the land of eternal darkness in the West, where the sun sets (Greek: Δύση). They would pass through two gates: one made of horn and the other of ivory. Morpheus would pass through the gate made of horn, which represented true or divine dreams. His brothers would pass through the ivory gate, which represented dreams without true meaning. These gates were guarded by two monsters to prevent anyone from entering. Beyond the gates were the River of Forgetfulness and the River of Oblivion.

Morpheus was a winged being. He had two wings on his back, which allowed him to travel noiselessly great distances and at great speed. He is also depicted with a winged ear, symbolizing his listening to, and delivering of dreams. He listens through his normal ear and uses his winged ear to deliver the messages to the receiver, whether it be the Gods or mortals. The Greek gods used him as their messenger to appear in the dreams of the mortals and in this way, to liberate the desires, hopes, and imaginations of the sleeper. However, dreams can also portray false realities, and so betray the receiver to act in an unforeseeable way.

Morpheus is used in such a way in Homer’s Iliad to deliver a message from Zeus to King Agamemnon, king of Mycenae and the leader of the Greek army in the war against Troy. This false dream was sent by Zeus to Agamemnon in the guise of Nestor, a trusted comrade, to persuade him that if he launched a full-scale assault on Troy, he would be successful. Zeus is misleading Agamemnon because he owes a favour to Achille’s mother, the goddess Thetis, who supports Troy and wants the defeat of the Greeks, but also wants to show the importance of Achilles participation in the war. After several days of fighting, the Achaeans are pushed back to their fortifications around their ships. The defeat of the Greek forces wanted to show Agamemnon that he was not the greatest of leaders and that it was Achilles who deserves to be the leader. Achilles had not taken part in this attack due to the disagreement between Agamemnon and Achilles over Briseis, a Trojan captive. Achilles was forced to give her to Agamemnon as compensation for the freeing of Chryseis, the daughter of one of Apollo’s priests, who had been taken as a war prize by Agamemnon.

The reference to Morpheus to express the state of dreaming and as a messenger has been used by many poets from antiquity up to the present times. One such poet is Ovid, the Roman poet (43 BC – 17/18 AD), who lived during the reign of the emperor Augustus. He uses Morpheus in his poetic work Metamorphoses to tell the story of Ceyx and his wife Alcyone, the king and queen of Trachis in Thessaly, who were transformed into birds after provoking the wrath of Zeus. Morpheus appears to Alcyone in a dream as her husband Ceyx to tell her of his death.
Besides works of literature, there are many works of art as well as sculptures showing Morpheus in a state of sleep and as a messenger of the gods. The word ‘Morpheus’ is also used in figurative speech in sayings such as in the arms of Morpheus to express the idea of someone sleeping deeply. We also have the medical term ‘morphine’, which is connected to the poppy seeds that Morpheus had in his cave and is used for those in severe pain. Poppies have also been used to treat insomnia due to their hypnotic properties. In the film world, Morpheus is one of the main characters in the Matrix films.

Next time you dream, think as to whether Morpheus had anything to do with it!!

Despena Dalmaris

 

Il Barocco, uno stile artistico che affonda le sue radici nei secoli passati, continua ad incantare e stupire il mondo con la sua straordinaria bellezza e maestria. Tra tutte le manifestazioni del Barocco, quella siciliana si distingue come una delle più affascinanti ed eclettiche. Questo movimento artistico, nato tra il XVI e il XVII secolo, si è fuso con la cultura e la storia unica dell’isola, dando vita a una meravigliosa espressione artistica, che è tutt’oggi una testimonianza straordinaria del passato.

I monumenti barocchi siciliani sono tra i più affascinanti al mondo. Le città di Palermo, Catania, Ragusa, e Noto sono famose per i loro esempi di architettura barocca. Chiese, palazzi e fontane decorati con dettagli intricati, colonne e sculture sontuose caratterizzano questi luoghi e si possono ammirare passeggiando tra le vie delle città. Una delle chiese più iconiche è la Cattedrale di San Giorgio a Ragusa, un vero e proprio capolavoro con la sua simbolica e imponente facciata a torre.

Il Barocco nelle varie arti

La scultura barocca siciliana è altrettanto spettacolare. Le opere di artisti come Giacomo Serpotta e Antonello Gagini sono celebri per la loro grazia e la loro abilità tecnica. Le sculture barocche decorano chiese e palazzi, portando la loro bellezza nell’ambiente urbano. L’uso di marmo e stucco per creare dettagli intricati è una caratteristica distintiva di questa forma d’arte.

La pittura barocca in Sicilia è celebrata per la sua espressività e drammaticità. I pittori come Mattia Preti e Anton Van Dyck hanno lasciato un’eredità di opere d’arte che raccontano storie complesse e coinvolgenti. Queste opere sono spesso caratterizzate da un uso audace del colore e da un forte contrasto tra luci e ombre, creando un effetto visivo accattivante.

Anche la musica barocca ha prosperato in Sicilia, con compositori come Alessandro Scarlatti che hanno contribuito a questo movimento. Le opere musicali barocche spesso catturano lo spirito dell’epoca, con melodie elaborate e ornamentazioni musicali che affascinano l’ascoltatore.

Il Barocco siciliano è una testimonianza della creatività e della maestria artistica di un’epoca passata. Oggi, i visitatori provenienti da tutto il mondo possono ammirare questa bellezza senza tempo che si è preservata attraverso i secoli. Un viaggio nell’isola siciliana è un’opportunità unica per immergersi nella magia del Barocco e nell’arte che continua a incantare e ispirare chiunque abbia la fortuna di osservarla.
La magia del Barocco siciliano è una fusione di culture e influenze artistiche. La Sicilia, con la sua storia e la sua bellezza senza tempo, ci invita a un viaggio straordinario tra arte, storia e cultura.

La Perdurante Influenza del Barocco Siciliano

La bellezza e l’influenza del Barocco siciliano non si limitano solamente all’architettura e alle opere d’arte, ma si estendono anche alla cultura, alla tradizione e alla vita quotidiana dell’isola. Questo stile ha lasciato un’impronta indelebile, plasmando l’identità culturale della Sicilia in modi straordinari.

Una delle manifestazioni più affascinanti del Barocco siciliano è la sua influenza sulle feste religiose. Ogni anno, molte città e paesi celebrano le proprie feste patronali con processioni religiose che sfoggiano imponenti statue di santi barocchi. Questi eventi coinvolgono comunità intere, portando in vita l’arte e la spiritualità in un’unica esperienza straordinaria. La Settimana Santa in Sicilia, con le sue intense rappresentazioni delle stazioni della Via Crucis, è un esempio notevole di come il Barocco ha plasmato la fede e la cultura locali.

Nonostante il passare dei secoli, il Barocco siciliano è stato accuratamente preservato e restaurato per le generazioni future. L’impegno costante nel mantenere intatte queste opere d’arte è testimone dell’importanza e del rispetto che il popolo siciliano nutre per il suo patrimonio culturale. Numerosi siti barocchi sono stati riconosciuti come Patrimonio dell’Umanità dall’UNESCO, contribuendo a proteggerli e condividerli con il mondo intero.

Il termine “Barocco” viene anche utilizzato come aggettivo per rappresentare concetti di ricchezza, abbondanza per gli occhi, ecletticità e stravaganza.

Si può affermare quindi che la Sicilia in sé è tutta “BAROCCA” un tripudio per gli occhi e per il palato perché esplorando le sue città e i paesi, visitando chiese e palazzi e assaporando la cucina locale i visitatori vengono letteralmente immersi nelle sue tradizioni, una celebrazione della cultura che ha prosperato in questo angolo del mondo.

Un Futuro Radicato nel Passato

Mentre celebriamo la magia del Barocco siciliano, è importante riflettere anche sul suo significato per il futuro. Questo stile artistico ha dimostrato la sua eterna rilevanza e influenza, ma cosa ci può insegnare oggi?

Il Barocco ci ricorda che l’arte e la creatività possono essere forze unificanti e trasformative. L’isola siciliana, attraverso il suo patrimonio artistico, ci insegna che la fusione di culture e influenze può portare a opere di straordinaria bellezza e significato. Questo messaggio continua a essere rilevante in un mondo in cui la diversità culturale è una risorsa da valorizzare e preservare.

Inoltre, il Barocco ci insegna che bisogna continuare a proteggere il nostro patrimonio culturale per le future generazioni. La dedizione dei siciliani nel mantenere intatto questa straordinaria eredità artistica ci ricorda l’importanza di conservare e restaurare opere d’arte e monumenti storici in tutto il mondo.

Infine, la magia del Barocco siciliano ci insegna ad apprezzare la bellezza in ogni dettaglio. L’arte barocca è caratterizzata da una cura meticolosa per i dettagli e un impegno per l’eccellenza. Questo è un insegnamento atemporale: che ogni dettaglio, ogni sfumatura di colore, ogni scultura intricata, è un’opportunità per esprimere la bellezza.

Mentre esploriamo la magia del Barocco siciliano, possiamo anche riflettere sulla sua forza continuativa nell’arte, nella cultura e nella nostra comprensione del passato. La Sicilia, con il suo patrimonio barocco, offre un’esperienza che va oltre il viaggio fisico, diventando una celebrazione dell’arte, della storia e della bellezza umana.

Questo stile artistico eclettico e affascinante continua a incantare, a preservare e a trasformare, offrendoci una finestra nel passato e un promemoria dell’importanza dell’arte, della cultura e della bellezza nella nostra vita. La Sicilia, con il suo Barocco, ci invita a un’esperienza profonda e straordinaria, un viaggio attraverso il tempo che celebra la maestria artistica e l’eterna bellezza.

Duomo di San Giorgio, Modica, Italia. Foto di Filippo Papa.

Feature by
Filippo Papa
Editor, Writers International Edition
Italy

In a world where careers often dictate our life’s path, there are those who break free to follow their heart’s deepest desires. Meet Sathya Shenoy S, a full-fledged realistic and impressionistic artist, whose journey from engineering to teaching eventually led her back to her true passion – art.

Sathya’s artistic odyssey is a testament to the power of resilience and the enduring call of creativity. Her affair with art began as a child but was momentarily eclipsed by the demands of a career in engineering and later, the rigors of teaching. However, destiny had other plans. A brief illness granted her the gift of time – time she eagerly spent with a palette, brushes, and an easel.

This newfound connection with colors breathed fresh life into her world. Sathya found that her eclectic interests in writing, reading, music, and learning languages all converged on the canvas, adding depth and meaning to her art.

For Sathya Shenoy S, the pursuit of art is not a destination but an ongoing voyage filled with delightful discoveries. She dedicates herself to this journey, painting daily even amidst a demanding job. To her, art is more than a hobby; it’s the very air she breathes, a meditative practice that nurtures her soul.

Exploring various mediums, watercolor has become her favorite, allowing her to express her thoughts and emotions in delicate hues and flowing strokes. She believes that each artwork tells a story, and the process of creation is a story in itself.

Sathya is not alone on her artistic expedition. She is an active member of several art groups, including Wet Pallet, Urban Sketchers Kochi, Aquarelle Kerala, In Art World, Meraki, Akansha, and Varnam. These communities provide her with the inspiration, support, and camaraderie essential for an artist’s growth.

Sathya Shenoy S has honed her skills under the tutelage of renowned artists such as Sunil Linus De, Sajeev KS, and Sunija, particularly in the domain of murals. Her dedication and talent have been recognized on both national and international stages through her participation in numerous online and offline exhibitions.

The pinnacle of her achievements in the art world came in 2023 when she was awarded the prestigious Best Artist Award by BMFAC, India. This accolade is a testament to her unwavering commitment to her craft and her unceasing exploration of the world of art.

Sathya Shenoy S’s journey is an inspiration to all aspiring artists and a reminder that the pursuit of passion knows no bounds. As she continues to breathe life into her canvas, she invites us all to embark on this artistic voyage with her, where every stroke is a story waiting to be told.